Jak sprawdzić skąd pochodzi moje nazwisko?

Nasz historia, to skąd się wywodzimy, jacy byli nasi przodkowie – to wiedza, która pozwala dotrzeć często do źródła naszej aktualnej sytuacji. Jest to również brama do ciekawostek mogąca pomóc nam znaleźć zaskakujące fakty o naszych korzeniach. Warto dowiedzieć się o sobie więcej sprawdzając pochodzenie nazwiska.

Skąd pochodzą nazwiska?

W dawnych czasach nazwiska tworzone były na kilka różnych sposobów. Część z nich pochodziła od imienia ojca bądź najstarszego brata (czyli tzw. „głowy rodziny”), zaś u kobiet także małżonka, miejscowości (najczęściej wsi bądź krainy geograficznej) chrztu, pochodzenia czy zamieszkania lub nazwy wykonywanego zawodu. Innym sposobem nadawania nazwiska było „przyswojenie” przydomku czy przezwiska wskazującego cechę fizyczną bądź charakterystykę zachowania. Wiele z nich to nazwy zwierząt lub roślin, z którymi kojarzona była dana osoba. Typowo polskie nazwiska kończyły się na „-ski”/”-ska” lub „-cki”/”-cka”. Wiele nazwisk ma pochodzenie zagraniczne – od napływowej rodziny lub zaciągnięte z języka naszych sąsiadów czy regionów, które fascynowały dany ród.

Czy pochodzenie nazwiska można sprawdzić?

Onomastyka jest nauką, która zajmuje się badaniem nazw własnych, w tym właśnie nazwisk. Jednak czy trzeba być językoznawcą, by znaleźć informacje skąd pochodzi nazwisko? Otóż nie! Dawniej tylko wybrane osoby miały dostęp do „wiedzy tajemnej” jaką jest genealogia rodów czy pochodzenie nazwiska. Obecnie zdecydowanie łatwiej jest sprawdzić informacje na ten temat. Jednym ze źródeł jest Internet, gdzie na licznych stronach można znaleźć wyjaśnienie znaczenie wielu nazwisk.

Pochodzenie nazwiska można sprawdzić także u profesjonalnego genealoga czy specjalizującego się w temacie historyka. Wiele serwisów oferuje tego rodzaju usługi, które pomagają także stworzyć drzewo genealogiczne rodu sięgające nawet bardzo odległych czasów. Dla osób, które nie są zwolennikami cyfryzacji, godne polecenia źródła to bazy danych archiwum państwowych, wojewódzkich, powiatowych, gminnych czy miejskich. Miejscem bogatym w tego typu dane są również księgi parafialne czy też urzędy stanu cywilnego oraz miejsca pracy (tu jednak dostęp jest znacznie utrudniony ze względu na RODO i często uzyskanie stosownych pozwoleń na wgląd w archiwum danych może wymagać długiego czasu).

Sprawdzanie pochodzenia najbardziej popularnych nazwisk zajmuje często dosłownie sekundy, zaś tych, które nie są tak często występujące, może zająć od kilku dni do nawet kilku miesięcy.

Co daje sprawdzenie pochodzenia nazwiska?

Poznanie pochodzenia nazwiska może być ciekawostką, którą można zachować tylko dla siebie lub podzielić się w rozmowie. Ponadto bywa źródłem poznania tego, czego doświadczyli nasi przodkowie – gdzie mieszkali, czym się zajmowali, jaki mieli charakter. Część nazwisk swoją etymologię ma w słowach zapożyczonych z języka greckiego czy łaciny, francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego czy innych języków słowiańskich. Sprawdzenie ich pochodzenia również może pomóc ustalić to, co nie zostało zawarte w nazwie wprost. A może dzięki temu poszukiwaniu okaże się, że nazwisko ma źródło szlacheckie, a nawet królewskie? Może jego historia była spokojna i ród trwał przez pokolenia bez większych zawirowań, a może następowały w nim dynamiczne zmiany? Część aktualnych nazwisk mogła ewoluować przez lata przez dodanie lub ujęcie litery, przed- czy przyrostka albo dopisanie czy utratę znaku diaktyrcznego (tzw. „kreski” nad, pod lub obok litery).